Người đàn ông hơn 35 năm “hồi sinh” tư liệu lịch sử

Bị chóng mặt khi đang làm việc, người đàn ông được bồi thường gần 1,8 tỷ

Chủ siêu thị chia hơn 36 tỷ đồng cho 2.000 nhân viên

Hơn 8.000 việc làm lương 50 triệu đồng/tháng nhưng không có người Việt Nam trúng tuyển

Thức xuyên đêm để phục chế tư liệu quý

Chỉ còn vài năm nữa là bước vào tuổi nghỉ hưu, ông Sơn bộc bạch bản thân vẫn còn rất “mặn mà” với nghề.

Mái tóc đã chuyển sang màu bạc, nhưng ông Sơn khẳng định việc thức xuyên đêm để phục chế những tư liệu quý, cũ kỹ nhất, vẫn là chuyện “không có gì khó” đối với ông.

Ông Sơn nói nửa đùa, nửa thật rằng: “Đây là cái nghề chẳng có ai quan tâm, chẳng có ai tò mò muốn biết”. Nhưng đối với ông, hơn 35 năm làm nghề đã mang lại cho ông nhiều giá trị đáng quý.

“Tôi nhớ nhất những lần phải lặn lội đến các đền, chùa ở An Giang để thuyết phục thân nhân hoặc người trông coi di tích cho phép phục chế tài liệu cổ. Chúng tôi gần như phải “gõ cửa từng nhà”. Người dân xem tài liệu cổ như báu vật, cất giữ rất kỹ và hạn chế cho người lạ động vào vì tính linh thiêng. Tuy nhiên, họ lại không biết cách bảo quản, khiến tài liệu cổ bị hư hỏng nặng”, ông Sơn nói.

Đội ngũ của ông Sơn nhiều lần phải kiên nhẫn giải thích, trình bày quy trình phục chế, cho người dân tận mắt xem sản phẩm đã hoàn thiện… thì họ mới yên tâm. Có nơi sau khi thấy kết quả, người dân cảm kích đến mức sẵn sàng gửi hẳn bản gốc về trung tâm để bảo quản, chỉ giữ lại bản sao làm kỷ vật tại chỗ.

Không ít nơi thờ cúng một nhân vật lịch sử hàng trăm năm nhưng không rõ đang thờ ai và tiểu sử như thế nào, bởi tài liệu đã bị hư hỏng, không thể đọc được. Những sắc phong thời Nguyễn rất quý vì chỉ có một bản duy nhất, dạng như “khai sinh” cho một làng để được thờ Thành Hoàng.

Có lần, tôi và đội ngũ được dịp về Bình Định phục chế sắc phong của ông Trần Đức Hòa – đây là sắc phong cho cá nhân, rất hiếm. Sau khi phục chế, tôi làm bản sao tặng lại cho gia đình, còn bản chính lưu tại kho Trung tâm”, ông Sơn kể.

Một số tài liệu cổ quý ông Sơn từng khôi phục và tu bổ có thể kể đến như sắc phong dòng họ Nguyễn Mai Đạo Đạt (tỉnh Hà Tĩnh), sắc phong triều Nguyễn cho 5 đình, chùa ở TP Cần Thơ, thư tịch cổ Chăm – Ninh Thuận, bản đồ và sổ bộ Hán Nôm…

Theo ông Sơn, ông từng tiếp nhận những tài liệu hư hỏng rất nặng, bị gấp nếp, mốc hoặc dính chặt, bị vỡ ra từng mảnh và thậm chí có thể biến thành… tro bụi nếu lật mạnh tay.

“Công đoạn khó khăn nhất trong quy trình phục chế không phải kỹ thuật mà là sự kiên nhẫn. Có những tờ sắc phong mở ra là rách nát, khiến tôi bị căng thẳng. Có khi mở ra rồi phải đóng lại vì tâm lý chưa ổn định.

Lắm lúc tôi phải cắt từng mảnh nhỏ ghép lại y như khuôn gốc, làm đúng hình dáng tài liệu ban đầu, xuyên đêm mới hoàn thành. Mệt đến mức mờ mắt, tay chai sạn nhưng cảm xúc vỡ òa khi phục chế thành công một tài liệu cổ, sung sướng khó tả lắm”, ông Sơn kể.

Khi bắt tay vào phục chế, các chuyên viên phải đánh giá kỹ lưỡng từng tài liệu, xác định chất liệu giấy, mức độ axit hóa, mốc, dính chặt… Từ đó, họ mới lựa chọn cách làm sạch bằng bàn chải mềm, thuốc tím, xăng hoặc cồn. Tài liệu sau khi vệ sinh sẽ được làm phẳng, ghép mảnh, bồi giấy theo đúng hình dáng ban đầu.

Có những tài liệu giấy dó cổ pha đất sét, khi gặp nước sẽ biến thành chất keo dính hai mặt. Trong trường hợp này, thay vì cố gắng tách ra và làm rách tài liệu, các chuyên viên sẽ giữ nguyên hiện trạng, chờ công nghệ phát triển hơn hoặc sử dụng kỹ thuật phản chiếu ánh sáng để đọc nội dung mà không cần mở trang.

Nguyên tắc bất di bất dịch là không được dùng băng keo, không làm thay đổi cấu trúc văn bản.

Những con người thầm lặng

Theo ông Sơn, vật liệu dùng để phục chế tài liệu cũng là một thách thức không nhỏ. Một cây cọ nhập từ Nhật có giá tới 100 USD, giấy dó nhập khẩu có thể lên đến hàng chục triệu đồng/cuộn.

Sau nhiều năm làm nghề, ông Sơn đã nảy ra ý tưởng thay cọ bằng chiếc bay dùng trong xây dựng chỉ với giá vài chục nghìn đồng. Ông còn ra tận Bắc Ninh, tham khảo cách làm và nhập giấy dó ở làng nghề để tiết kiệm chi phí.

“Tất cả là vì đam mê, khao khát muốn lưu trữ và “hồi sinh” tư liệu lịch sử cho dân tộc. Phục hồi thêm một tài liệu là tôi cảm thấy rất hạnh phúc thêm một lần”, ông Sơn trải lòng.

Bà Cù Thị Dung, Trưởng phòng Phát huy giá trị tài liệu lưu trữ – Trung tâm lưu trữ II, cho hay ông Sơn là người có thâm niên lâu năm nhất tại đây.

“Phục chế là một trong những công đoạn quan trọng và khó khăn nhất tại trung tâm. Việc phục chế thường áp dụng với tài liệu cổ, dễ gãy nát. Giấy vẽ ngày xưa rất giòn, dễ mục. Một số bản đồ được vẽ bằng mực Tàu hoặc mực dầu nên càng khó bảo quản.

Thông thường, phục chế một bản đồ đơn giản mất khoảng nửa ngày, với 2-3 người cùng làm. Một số tài liệu Hán Nôm như “sổ bộ” cũ thường bị mốc, dính chặt vào nhau, cần xử lý rất cẩn thận”, bà Dung nói.

Tin tức An sinh xã hội, thông tin đào tạo việc làm

Liên quan